Het Nederlandse zorgstelsel is een van de beste van de wereld, vindt keynote spreker in de zorg Niek van den Adel. Maar dit vraagt wel bovenmatig veel van zorgprofessionals waardoor de werk- en regeldruk onhoudbaar is geworden. Hoog tijd om daar wat aan te doen. Zijn oplossing: “Zet de patiënt voortaan op twee.”
Het leven van Niek van den Adel staat in 2010 volledig op zijn kop, als hij aan het eind van een lange werkdag van zeventien uur een ernstige crash met zijn motor maakt. Door het motorongeluk loopt hij een dwarslaesie op die hem tot zijn borst verlamt. Artsen ontdekken op de MRI bovendien ook een syringomyelie, een zeldzame neurologische aandoening waarbij een holte in zijn ruggenmerg zijn andere lichaamsfuncties voortdurend bedreigt. Een gigantische klap, maar toch lukt het Van den Adel om positief te blijven. Hij richt zich op zijn revalidatie, gaat aan de slag met therapieën en coaches: alles om ervoor te zorgen dat hij uiteindelijk mentaal gezond en gelukkig verder kan gaan. En dat lukt.
Druk-druk-druk
Nu elf jaar later is Van den Adel een veelgevraagd keynote spreker, motivator en schrijver in de zorg. Jaarlijks spreekt hij op meer dan honderd evenementen in binnen- en buitenland en ziet hij allerlei zorgprofessionals: van artsen tot apothekers, en van GGZ- tot UMC’s-medewerkers. Maar overal waar hij komt, hoort hij zorgmedewerkers zeggen: ‘Het is druk. Te druk.’ Niet gek dat uit onderzoek in maart 2020 – nog voor de coronapandemie echt losbarst – blijkt dat 44 procent van de medewerkers in de zorg een te hoge werkdruk ervaart.
Van den Adel: “Ooit dachten we dat we door de invoering van het elektronisch patiëntendossier betere, efficiëntere zorg konden leveren, maar gemiddeld zijn zorgprofessionals nu langer bezig met het EPD invullen van mevrouw Jansen dan een gesprek voeren met mevrouw Jansen. De druk in de gezondheidszorg is al jaren structureel te hoog. Zorgmedewerkers cijferen zichzelf volledig weg en raken uitgeblust. Niet voor niets is het aantal zorgmedewerkers met een burn-out gigantisch hoog en stijgt het verloop. Dat kan niet langer. Het moet anders. Voor de zorgmedewerkers, en uiteindelijk ook voor de patiënt.”
Tikkende tijdbom
Daarom pleit Van den Adel nu voor een ogenschijnlijk opmerkelijke boodschap: zet de patiënt op twee. “Zorgen voor anderen is de mooiste baan die er is, of eigenlijk: die er zou moeten zijn. Het zit in het DNA van zorgmedewerkers om gigantisch goed voor anderen te zorgen, maar het lukt ze niet voor zichzelf te zorgen. En door de gigantische werk- en administratieve druk zien zorgprofessionals niet meer hoe geweldig tof hun baan eigenlijk is. Ze verliezen hierdoor hun werkplezier, raken geïrriteerd, gestrest, vermoeid en gefrustreerd wat uiteindelijk zorgt voor een hoog ziekteverzuim en veel verloop. Oftewel: het zorgstelsel van nu is een tikkende tijdbom. Daarom schreef ik onlangs samen met Arjen Banach een boek: Zet de patiënt op twee, zorg voor anderen begint bij jezelf.”
Van den Adel hoopt dat hij met dit boek ervoor kan zorgen dat zorgprofessionals zichzelf minder gemakkelijk wegcijferen en dat ze weerbaarder worden. “Als boeren boos zijn, bezetten ze het Malieveld, maar verpleegkundigen gaan allemaal keurig op een rijtje staan en blijven zich een slag in de rondte werken. Ik zeg weleens gekscherend: het wordt tijd dat verpleegkundigen de infuuspompen pakken en de A12 gaan blokkeren. Ze moeten voor zichzelf durven opstaan en zorgen dat er naar hen geluisterd wordt. Naar mijn mening begint dat allemaal door eerst goed voor zichzelf te zorgen. Want alleen door eerst preventief voor je eigen welzijn te zorgen – te zorgen dat je dagelijkse stress verlaagt, de werkdruk afneemt en door pauzes te nemen – kun je daarna pas goed voor een ander zorgen.”
Menselijk contact
Zelf merkte Van den Adel als patiënt ook regelmatig dat het personeel structureel te druk was. “Ik weet nog goed dat ik een keer op de spoedeisende hulp werd opgenomen. Ik zat er echt doorheen en had pijn en verdriet. Toen kwam er een verpleegkundige naast me zitten en ze luisterde naar mijn verhaal. Dat menselijke contact was zo fijn. Maar op een gegeven moment zei ze: ‘Ik moet nu weer door met m’n werk.’ En toen dacht ik: fuck, dit is toch ook je werk? Een paar minuten naar iemand luisteren, dat moet toch kunnen. En dat is echt niets ten nadele van deze vrouw natuurlijk, maar zij had het gewoon zo druk dat luisteren naar een patiënt niet meer bij haar dagelijkse taken past.”
Dit past in het bredere plaatje qua werkdruk in de zorg. Uit eigen onderzoek van de SEH blijkt dat maar liefst 75 procent van de SEH-verpleegkundigen bijna nooit pauze neemt. Terwijl ook de voorspelling is dat de druk op de SEH de komende jaren blijft toenemen en steeds meer mensen zich bij de spoedeisende hulp melden. “En dan is het logisch, dat als de hele wachtruimte vol is, jij niet even tien minuten gaat zitten om rustig een kop koffie te drinken. Maar pauzes zijn er natuurlijk niet voor niets. Die oplaadmomenten heb je voor jezelf nodig. Om even tot rust te komen en daarna weer te kunnen knallen. En dat zorgt uiteindelijk ook voor betere zorg voor de patiënt daar ben ik heilig van overtuigd.”
Van pillen naar beloning
Hoe zou Van den Adel het liefst zien dat het zorgstelsel in Nederland geregeld is? “Ons zorgstelsel is nu – heel plat gezegd – ingericht op: je bent ziek, je stopt er pillen in en dan word je ‘beter’. Maar in mijn ogen is dat geen gezondheidszorg. Ik denk dat het belangrijk is dat we van een ziektezorgsysteem naar een gezondheidszorgstelsel gaan. Dat je in je leven wordt beloond als je gezonder leeft waardoor we dus preventiever gezonder gaan leven.”
Aangezien Van den Adel niet de illusie heeft dat hij het zorgstelsel kan veranderen, richt hij zich op de mensen binnen het zorgstelsel. “Op dit moment is het probleem van de werkdruk en het verloop in de zorg gigantisch. Daarom probeer ik zorgmedewerkers te laten inzien dat ze eerst goed voor zichzelf moeten zorgen voor ze voor een ander kunnen zorgen. Hoe blijf je jezelf terwijl de hele wereld om je heen verandert? Dat is immers waar je zelf invloed op kan uitoefenen. Door te zorgen dat je als zorgprofessional beter met de druk kunt omgaan, en te kijken naar welke dingen mogelijk zijn, zorg je dat je werk leuker blijft. Daar krijg je energie van. Uiteindelijk hoop ik dat dan ook wordt ingezien hoe mooi het is om te werken in de zorg.”
Het boek Zet de patiënt op 2 ligt nu in de winkels en bestel je hier.
