Huisarts Jacqui van Kemenade weet als geen ander hoe groot de impact is van een gezonde leefstijl op het voorkomen van chronische ziektes. ‘Pas als je een ziekte bij de wortels aanpakt, kun je mensen echt gaan helpen.’
Dweilen met de kraan open, zo noemt dokter Jacqui van Kemenade de huidige zorgaanpak van huisartsen bij chronische niet-besmettelijke ziektes, zoals diabetes. Als huisarts is ze gespecialiseerd in leefstijl, voeding en diabetes. “Een pilletje hier, een prik daar, en hop: een patiënt is ‘beter’ want de bloedsuikerwaarden zijn weer verlaagd. Maar dat is veel te kort door de bocht. Zo pak je alleen de symptomen van een ziekte aan en niet de oorzaak. De suikerspiegel is immers maar voor korte termijn op het goede niveau, maar voor de ziekte zelf doet het niets. Patiënten help je met zo’n spuit of pil dus helemaal niet. Sterker nog, ze hebben uiteindelijk steeds meer medicatie en insuline nodig.”
Meer dan voeding en beweging
Volgens van Kemenade is het dan ook van groot belang dat huisartsen verder gaan kijken dan medicatie en in plaats van symptoombestrijding de focus leggen op preventie en welzijn. Een gezonde leefstijl speelt een cruciale rol om ziektes te voorkomen. “In de westerse wereld worden we allemaal steeds ouder, maar we zijn veel langer chronisch ziek. Die chronische niet-besmettelijke ziektes, zoals diabetes type-2, hart- en vaatziekten en dementie, zijn een direct gevolg van een ongezonde leefstijl.”
Langdurige stress, te weinig bewegen, slecht slapen, ongezonde voeding met veel suikers en snelle koolhydraten, de omgeving waar iemand leeft, er zijn zeker zes leefstijlfactoren die van invloed zijn op de gezondheid. “Wil je chronische ziektes aanpakken, dan moet je beginnen kijken naar de leefstijl van een patiënt. En bovenal om verder te gaan dan het advies ‘minder eten en meer bewegen’, want leefstijl is echt meer dan alleen voeding en beweging.”
Heilige graal
Diabetes en andere chronische niet-besmettelijke ziektes aanpakken met tips voor een gezonde leefstijl, het klinkt zo logisch. Waarom is dat dan niet iets wat alle huisartsen in Nederland oppakken? “Dat heeft onder andere met tijd en visie te maken. We komen uit een tijdperk waarin medicatie alles is. Als je maar de goede medicatie hebt, dan kun je iemand beter maken.
En ook in de opleiding geneeskunde ligt de focus volledig op medicatie, stelt van Kemenade. “We leren over fysiologie, de mechanismes van het lichaam, wat de bloeddruk verhoogt, maar verder is het medicatie, medicatie, medicatie. En niet dat bijvoorbeeld een stukje lopen ook bloeddrukverlagend is. De tijd die er wordt besteed aan leefstijlgeneeskunde is miniem. Artsen weten niet beter. En dat is doodzonde, want juist met een gezonde leefstijl kun je veel westerse ziektes voorkomen.”
Eigen leefstijlpraktijk
Van Kemenade heeft daarom zelf een aantal jaar geleden besloten om het roer om te gooien en een leefstijlpraktijk te openen. Hier helpt ze onder andere patiënten met diabetes naar een gezond leef- en eetpatroon. “Meer dan tien jaar geleden besloot ik me te verdiepen in voeding en leefstijl. Ik was klaar met die snelle aanpak van symptoombestrijding en wilde echt de oorzaak van ziektes bij patiënten aanpakken. Mijn spreekuren duren dan ook zeker een uur, vaak nog langer, en daarin vraag ik mensen van alles over hun leefstijl. Waar wonen ze, met wie, wat zijn hun eetgewoontes, hoe slapen ze. Noem maar op.”
Samen met de patiënt kijkt ze vervolgens naar hun ziektebeeld. “Als ze begrijpen waar hun ziekte vandaan komt dan weten ze zelf wat ze kunnen doen om te zorgen dat hun ziekte vermindert of onder controle kan blijven.” Dat stukje zelfregie is volgens Van Kemenade heel belangrijk. “Dan zie je dat door anders te eten, leven en andere keuzes te maken soms binnen een maand hun suikers verbeteren. En dan heb ik het echt over extreme verbeteringen.”
Zorgsysteem aanpakken
Hoewel Van Kemenade lange tijd bijna solo aan het pionieren was, zie je de laatste jaren een beweging waarin leefstijlgeneeskunde een steeds belangrijke rol inneemt. “Zeker bij de jongere generatie en nu in het laatste jaar met corona, zie je dat de zorgwereld steeds meer naar andere oplossingen en methodes zoekt als aanvulling of in de plaats van medicatie. Het besef dat een gezonde leefstijl ziektes kan voorkomen, dringt steeds meer door.”
Maar wil er echt iets veranderen dan zou het huidige zorgsysteem op de schop moeten, stelt Van Kemenade. “Een consult bij de huisarts duurt nu – in coronatijd – vijftien minuten. In die tijd wil je ook aan de slag met preventie, je wil leefstijladviezen bieden, de patiënt uitleggen wat zijn ziekte inhoudt en toewerken naar een stuk zelfregie. Dat lukt natuurlijk niet in een kwartier. Daar heb je langer voor nodig. Misschien moet je wel werken met groepsconsulten, je moet de samenwerking zoeken met diëtisten en andere zorgcollega’s, en natuurlijk moet deze nieuwe zorg voor patiënten ook vergoed worden. Daar zou ik naartoe willen.”
Of zo’n leefstijlconsult dan echt een rol voor de huisarts is, of dat er een andere zorgprofessional als een leefstijlarts, -coach of -diëtist parallel naast komt, dat maakt Van Kemenade niet veel uit. “Dat vind ik iets voor de politiek om uit te werken. Wat mij betreft kan het allemaal, als er maar een plek voor leefstijlgeneeskunde komt, zodat deze wordt geïntrigeerd in de huidige zorgwereld. Zodat we echt kunnen werken aan het gezond houden van mensen, naast het behandelen van zieke mensen.”
Meer lezen over een gezonde leefstijl en het voorkomen van ziektes? Jacqui van Kemenade heeft op basis van haar ervaringen als huisarts, tal van wetenschappelijke onderzoeken het boek Leefstijl op recept (€ 20,99, Scriptum) geschreven
