Samen op ‘Alzheimer avontuur’
Adelheid Roosen (64) is bekend als theatermaakster, actrice, speldocente Toneelschool Amsterdam en mede-artistiek leider van theatergezelschap Female Economy. Maar wist je dat ze ook twaalf jaar lang mantelzorger was van haar moeder met Alzheimer? Speciaal voor VERTEL schreef ze een column over haar ervaringen.
Koffie en appeltaart. Mijn moeder was er dól op. En Alzheimer of niet, tot haar overlijden in 2015 hebben we heel wat ‘bakkies pleur’ en taartjes samen gegeten. In de zorgtaxi van de ene naar de andere medische afspraak, met tussen ons in een grote kan koffie en voor ons beiden een flinke punt taart. Die ik in kleine stukjes had gesneden, zodat ik onderweg naar iedere afspraak iets daarvan kon geven. Waardoor mijn moeder deze dag ervoer als vijf uitstapjes naar ‘appeltaart cafeetjes’ in plaats van een dag waarin we van de ene na de andere medische afspraak gingen. Elke keer genoot ze zó – en ik genoot omdat het werkte. Voor mam was het een dag van feest!
“Stap door je eigen verlegenheid heen en ga mee met de ander, ervaar je eigen spelende kind”
Speelruimte creëren
Als een dierbare Alzheimer heeft, leer je om los te laten. Maar dat alles geeft ook weer een opening. Naar nieuwe mogelijkheden, tot een andere vorm van verbinding en nieuw contact. Door de dementie werd de blik van mijn moeder met de jaren meer open. Zachter, olijker en op bepaalde momenten zelfs kinderlijk ondeugend. Heel bijzonder om haar zo te zien. Tuurlijk, dat je moeder ziek is en alleen maar achteruitgaat, is heftig. Maar ik heb ervoor gekozen om niet in dat verdriet te gaan wonen. En in plaats daarvan juist speelruimte te maken van elk moment dat ik met mam had. Want wat het is: in gelaagde vorm ís het leven een spel. De vraag is: kun je meespelen? En op zoek gaan naar nieuwe vormen van contact, creatief zijn in de manieren van verbinding opzoeken.
Samen schreeuwen
Zo lag ik op een gegeven moment net als mijn moeder in een panty en een pamper voor volwassenen naast haar op de grond. Probeerde de wereld echt door haar ogen te zien en daarin mee te bewegen. En dat alles zonder oordeel of neiging om te corrigeren. Schreeuwde mijn moeder het uit – iets wat nog weleens gebeurt bij mensen met Alzheimer – dan ging ik naast haar staan. Schouder aan schouder. En schreeuwde kort mee in dezelfde kijkrichting als waar zij naar schreeuwde. Na tien seconden hield mam dan op. Keek me verbaasd en lachend aan van opzij. Daarmee was haar frustratie afgeleid en gingen we verder met het volgende ‘Alzheimer avontuur’. Zo kan het ook. Samen schreeuwen, samen huilen, samen spelen.
“Ga niet in verdriet wonen, maar creëer speelmomenten”
Rijke verbinding
Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar in haar laatste jaren had ik juist intiem contact met mijn moeder. Zo’n mooie, pure verbinding. “Vind je het niet erg dat je ze je naam niet meer weet?”, hoorde ik weleens. Nou, nee. Want ons contact was juist zoveel rijker geworden. Je kunt enorm veel leren van mensen die dementie hebben. Zie het als een kleurrijk landschap. Stap door je eigen verlegenheid heen en reis mee met de ander. Ervaar zelf je spelende kind. En ja, zelfs – of misschien wel vooral – als mantelzorger zijnde. Want speelsheid doet echt geen afbreuk aan de zorg. Want natúúrlijk zorg je voor de ander. We zitten vaak zo vast in aannames en afspraken. Maar laat dat eens los. En je zal zien dat er speelruimte ontstaat, ruimte voor ander contact. Wat zó rijk en ontroerend is. Als je het zo kunt zien, geef je zowel je haar als jezelf een cadeau.
“In de laatste jaren van haar leven had ik juist veel verbinding met mijn moeder”
Meer weten over hoe Adelheid haar jaren als mantelzorger beleefde? Bekijk hier haar indrukwekkende documentaire.
